recensie volkskrant: hier
recensie theaterkrant: hier
recensie rirotheaterrecensies: hier
Heen en Weer door Jaïr Stranders: hier
de inzendingen en het jury rapport van de hin-un-her-wedstrijd: hier
meer scènefoto’s van Sofie Knijff: hier
HIN UND HER – De gigantische strijd tussen individu en samenleving – Een existentieel-politieke komedie van Ödön van Horvath uit de jaren dertig van de vorige eeuw, die opmerkelijk veel spiegelingen met onze tijd vertoont.
Hin und Her (nooit eerder in Nederland vertaald en opgevoerd) is een klucht, een volksstuk met zang in twee bedrijven over de akelige absurditeit van de werkelijkheid. Zoals Horvath zelf zegt: ‘Al mijn stukken zijn tragedies, het wordt alleen komisch, doordat het zo akelig is.’
Het stuk speelt zich af tussen twee grensposten van de landen X en Y die met elkaar verbonden zijn door een houten brug over de grensrivier. Ferdinand Havlicek is een ‘niemand’, een ‘vergissing’, een ‘ambtelijk geval’, een ‘verstoteling’ die het ene land wordt
uitgezet, en het andere land, dat juridisch gezien zijn vaderland is, niet naar binnen mag
omdat daar zijn staatsburgerschap verlopen is. Hij pendelt over de brug waar aan beide kanten
grenswachters zitten die plichtbewust hun grenzen bewaken.
Aan het einde wordt een lied gezongen, waarin het nut en de schoonheid van grenzen worden bejubeld, met als laatste zin ‘lang leve die mooie grens’. Nadat alles eerst flink overhoop gehaald is, sluit het stuk zich weer, zoals het de komedie betaamt, waarna het publiek rustig naar huis kan gaan en alles min of meer bij het oude blijft.
Het herstel van de orde is herkenbaar en pijnlijk. Omdat ook wij vaak zien hoe, na ons hevig
te hebben opgewonden over een artikel in de krant, een item van het journaal, de opvoering
van een toneelstuk, het leven hardnekkig haar gewone loop neemt en er niets verandert.
De structuur is eenvoudig en volledig symmetrisch. Aan beide kanten van de brug een land in crisis. Aan beide kanten een grenswachter, een huwbare vrouw, een minister-president. Van beide kanten komt een ruziënd echtpaar. En Havlicek loopt ertussen heen en weer en weer heen en weer weer.
Het gehele stuk speelt zich af in het tussengebied. Het niemandsland waar geen regels gelden. Doordenkend op dit tussengebied zullen wij tussen de twee bedrijven een semigeïmproviseerd gesprek voeren over waar onze eigen grenzen liggen. De grenzen die we zelf in ons denken en in onze taal aanbrengen, om onszelf en de ander te kunnen scheiden. Grenzen die uiteindelijk hetzelfde doel dienen als landsgrenzen. Bescherming bieden aan degene die binnen die grenzen valt, tegen alles en iedereen daarbuiten.
Met deze voorstelling laten wij de absurditeit en tegelijk de onontkoombaarheid van ons
grensdenken zien; We moeten onze grenzen in vraag durven stellen en tegelijkertijd hebben
we grenzen nodig om onszelf te kunnen definiëren.
Horvath leefde in het uiteengevallen Oostenrijk-Hongarije van na de eerste wereldoorlog met een heleboel staatlozen op drift, zonder enige vorm van bescherming of recht. ‘De gigantische strijd tussen individu en samenleving vormt de basis van mijn werk, deze eeuwige strijd zonder ooit vrede te kennen, hooguit de illusie dat een individu af en toe een enkel moment van een wapenstilstand geniet.’
Hin und Her vormt binnen de ruimst denkbare grenzen van het toneel een pleidooi voor het belang van de tussenruimte, de uitzondering, het niemandsland waar tussen de regels een open ruimte kan ontstaan waar werkelijk vrij gedacht kan worden. Niet om iets te verbieden of iets af te bakenen, maar juist om te experimenteren en zo wellicht tot nieuwe inzichten en toekomstbeelden te komen. Grenzen en regels, onvermijdelijk als ze zijn, dienen altijd bevraagd, opgerekt en omgegooid te kunnen worden.
een voorstelling van ’tBarre Land/de Tijdelijke Samenscholing/Yorke Mulder-Bhangoo/Sarah Jonker/Phi Nguyen/Pien Roeland
tekeningen van sarah jonker