Bartleby. Een verhaal van Wall Street. Van H. Melville (1853). Een oudere jurist neemt de kopiïst Bartleby in dienst in zijn donkere, door wolkenkrabbers omringde kantoor op Wall Street. Met stille toewijding begint Bartleby zijn werk, teruggetrokken achter een kamerscherm, met een raam uitkijkend op een blinde muur. Onvermoeibaar kopieert hij contracten, maar verrast zijn werkgever als hij alle andere activiteiten verwerpt met de ondoorgrondelijke uitspraak: “Liever niet”. “I would prefer not to.”
Bartleby hoort in een rijtje van vertellingen over het stille verzet van eenlingen, zoals eerder repertoire van ’t Barre Land Aantekeningen uit het Ondergrondse (Dostojevski) en Een man die slaapt (Perec). Maar hij neemt een bijzondere positie in dit rijtje in, omdat hij geen echt verzet pleegt, hij weigert niet rechtstreeks, hij is eigenlijk helemaal geen hij, hij is alleen die ene onafgemaakte zin ‘ik zou liever niet’, waarna niets meer te zeggen valt.
– Zeg me nu dat je morgen of overmorgen de stukken wilt helpen collationeren – kortom dat je over een paar dagen wilt beginnen een beetje redelijk te zijn – hè Bartleby?
– Ik ben op het ogenblik liever niet een beetje redelijk.
door margijn bosch en czeslaw de wijs
